Wilgoć stale towarzyszy parkietowi. Wilgoć jest jednocześnie największym wrogiem parkieciarza. Umiejętność radzenia sobie z przeciwnikiem należy do podstawowych kanonów wiedzy zawodowej odpowiedzialnego parkieciarza.
Większość materiałów budowlanych, stosowanych jako zewnętrzne warstwy przegród, zmienia swoje właściwości pod wpływem zawilgocenia. W materiałach mineralnych, zależnie od stopnia ich porowatości, woda może wypełniać nawet całkowicie pory materiału. Wzrasta jego współczynnik przewodności cieplnej, maleje trwałość, a zamarzająca w porach materiału woda powoduje zniszczenie jego struktury. Zabezpieczenie materiału przed zawilgoceniem wodą realizuje się skutecznie za pomocą izolacji przeciwwilgociowych. Po usunięciu źródła zawilgocenia następuje wysychanie materiału i powrót do nominalnych właściwości.
Mikroskopowa struktura drewna dębowego
W materiałach pochodzenia roślinnego, a dotyczy to głównie drewna, wzrost zawilgocenia sprzyja nie tylko zagrożeniu korozją biologiczną, lecz przede wszystkim deformacjom kształtu pod wpływem procesów pęcznienia i skurczu. A dzieje się to nie tylko pod wpływem działania wody, na fizycznej zasadzie nasiąkliwości, lecz również – wskutek higroskopijności materiału – przez absorpcję pary wodnej, zawartej w otaczającym powietrzu. To ta cecha drewna stwarza najwięcej problemów technicznych i organizacyjnych w działalności zawodowej parkieciarza. Również stawia ścisłe wymagania co do warunków użytkowania i konserwacji wykonanej posadzki. Dlatego w programie kształcenia zawodowego parkieciarzy powinno się zapewnić przekazanie pogłębionej na ten temat wiedzy.
Szczelność
Jest ona właściwością materiału, charakteryzującą jego strukturę wewnętrzną. Szczelność określa się stosunkiem masy objętościowej do gęstości materiału. Z pojęciem szczelności związana jest ściśle porowatość. Określa ona, ile wynosi procentowy udział porów w materiale.
Kapilarność
Jest to cecha związana z zachowaniem się wody w naczyniach włoskowatych. Dotyczy ona również drewna, ponieważ jego strukturę stanowią głównie komórki przewodzące w kształcie rurek, które tworzyły system przewodzenia substancji pokarmowych między korzeniami a koroną drzewa. Na skalę zjawiska kapilarnego podciągania wody wpływają również inne właściwości fizyczne: napięcie powierzchniowe i siły adhezji.
Nasiąkliwość
Jest to zdolność materiału do pochłaniania wody pod wpływem ciśnienia atmosferycznego, i zależy od stopnia porowatości, rodzaju porów (otwarte, czy zamknięte) i ich wielkości. Jest to jedna z podstawowych właściwości technicznych materiału budowlanego.
Rozróżnia się nasiąkliwość wagową i nasiąkliwość objętościową, wyrażane w procentach. Nasiąkliwość wagowa jest to stosunek masy wody, którą materiał może wchłonąć, do masy całkowicie wysuszonej próbki. Nasiąkliwość objętościowa stanowi stosunek objętości wchłoniętej wody do jego objętości.
Wilgotność
Wilgotność materiału określa procentową zawartość w nim wody w każdych warunkach. Z punktu widzenia interesu parkieciarza szczególnie ważna jest faktyczna wilgotność elementów parkietu w momencie opuszczania zakładu produkcji (zgodność z normą) oraz jej poziom w momencie ich wbudowywania ( zgodność z wymaganiami technicznymi wykonania parkietu). Specyfikę tych wymagań podkreśla konieczność zachowania wilgotności w określonym w normie przedziale. Nie może być za wysoka, ale jednocześnie nie powinna być niższa, to znaczy drewno nie powinno być za suche. W robotach parkieciarskich problem wilgotności obejmuje również zawartość wilgoci w powietrzu oraz w elementach konstrukcji podłogi.
Higroskopijność
Tak nazywa się zdolność niektórych materiałów do samoistnego wchłaniania pary wodnej znajdującej się w powietrzu, i tą drogą zwiększania swojej wilgotności. Najważniejszym z nich jest drewno. Higroskopijność drewna jest zjawiskiem złożonym. Jednym z nich jest proces adsorpcji, to jest powierzchniowego pochłaniania pary wodnej w wyniku procesów fizyko-chemicznych zachodzących na powierzchni włókien i komórek drewna. Obok zdolności do wchłaniania wilgoci, występuje równolegle zdolność do oddawania wilgoci do otaczającego powietrza. Zjawisko to nazywa się dyfuzją pary wodnej i występuje wówczas, gdy nastąpi różnica stanu nasycenia wilgocią powietrza zewnętrznego i powietrza znajdującego się w porach materiału. Ten moment inicjuje dyfuzję pary wodnej, powodującą wysychanie materiału.
Stałość objętości
Jest to bardzo pożądana właściwość materiału budowlanego. Większość wykazuje jedynie niewielkie zmiany objętości wskutek rozszerzalności termicznej. Natomiast drewno podlega szkodliwemu oddziaływaniu higroskopijności. Zwiększenie wilgotności drewna powoduje jego pęcznienie, to jest zwiększanie się objętości, a więc wymiarów liniowych elementów. W odwrotnym procesie, dyfuzji pary wodnej do otaczającego suchszego powietrza, następuje wysychanie drewna i skurcz powodujący zmniejszanie się wymiarów liniowych. Mogą występować również deformacje kształtu elementów wskutek paczenia się drewna, a także wskutek zawilgocenia czół deszczułek.
Kondensacja wilgoci
Znaczną rolę w procesie przejmowania wilgoci z powietrza odgrywa kondensacja pary wodnej w naczyniach włoskowatych drewna. Zależy ona w zasadniczym stopniu od temperatury powietrza. Im jest ona wyższa, tym więcej może wchłonąć pary wodnej. Odwrotnie, przy obniżaniu się temperatury powietrza maleje zdolność kondensacji, a nadmiar wilgoci ulega skropleniu się w postaci mgły. Ze względu na skutki tego bezwzględnie działającego procesu wymiany wilgoci w naturze, wymaga się, aby roboty parkieciarskie odbywały się w temperaturze nie niższej niż 15°C i przy wilgotności względnej powietrza nie wyższej niż 75%, a użytkowanie parkietu odbywało się z zachowaniem wymaganych parametrów mikroklimatu wnętrza.
Omówione wyżej właściwości dotyczą parkietu i wskazują zagrożenia posadzki destrukcją spowodowaną wilgocią, a szczególnie jej zmiennością. Należy też brać pod uwagę istnienie zasady równowagi cieplno-wilgotnościowej. W naszym przypadku – dążenia do wyrównywania się poziomu wilgotności względnej między drewnem parkietu a otaczającym powietrzem. Ideałem dla stabilności parkietu byłyby warunki stanu uspokojenia drewna. W naszej strefie klimatycznej jest to nierealne.
Stan uspokojenia drewna ma miejsce wówczas, gdy osiągnie ono równowagę wilgotności względnej z otaczającym powietrzem. Zmienność wilgotności powietrza – na zewnątrz ze względów atmosferycznych, wewnątrz pomieszczenia – ze względów użytkowych (np. uruchomienie centralnego ogrzewania), powoduje że „uspokojenie” właściwości drewna, przede wszystkim ustabilizowanie kształtu i wymiarów elementu posadzki, może mieć jedynie krótkotrwały charakter. Poziom wilgotności powietrza, a w konsekwencji wilgotności drewna parkietu, ma decydujące znaczenie dla zachowania się parkietu w czasie jego montażu, a następnie w okresie eksploatacji.
Skalę problemu uzmysławia fakt, że zmiana wilgotności drewna o 1% powoduje zmianę szerokości deszczułki posadzkowej o 0,25%. Wiedza ta pozwala łatwo wyobrazić sobie szerokość szpar między deszczułkami, przy obniżeniu się wilgotności (np. po uruchomieniu centralnego ogrzewania), lub skutków sumowania się przyrostów szerokości wszystkich deszczułek w posadzce w razie nadmiernego zawilgocenia parkietu. Podstawową rolą parkieciarza jest stała dbałość o należytą wilgotność elementów parkietu i o zapewnienie warunków wymaganego mikroklimatu pomieszczeń, w których mają być prowadzone roboty parkieciarskie. Dyscyplina w tej sprawie powinna obowiązywać na każdym etapie działalności zawodowej. Wymieńmy je.
Etap 1. Działania przedumowne
Do rozpoznania skali problemu wilgoci powinno się podchodzić tak wcześnie, jak to jest możliwe. Szczególnie ważne z tego punktu widzenia jest uzyskanie informacji od potencjalnego inwestora, który zamierza udzielić zlecenia na wykonanie parkietu, jakich warunków cieplno-wilgotnościowych można spodziewać się w wyznaczonym czasie wykonywania parkietu. Z całą mocą należy podkreślić, że zamawiający wykonanie parkietu powinien być głównym sojusznikiem parkieciarza w zmaganiach z wilgocią na przestrzeni całego procesu: od zamówienia, po odbiór i oddanie parkietu do użytkowania. Szczególnie ważne jest zapewnienie korzystnego mikroklimatu we wnętrzach pomieszczeń, w których ma być wykonany parkiet. Ponieważ parkieciarz ma na to wpływ ograniczony, zamawiający musi przyjąć za to odpowiedzialność. Ogólnie zaś biorąc, roboty parkieciarskie różnią się od wszystkich pozostałych robót budowlanych tym, że odpowiedzialność za stan wykonanej posadzki ponosi również zamawiający albo organizator harmonogramu budowy.
Etap 2. Zaopatrzenie materiałowe
Przy odbiorze elementów parkietu od producenta lub dostawcy powinno się dokładnie sprawdzić czy stan ich wilgotności mieści się w granicach wymagań odpowiedniej normy. Transport, a następnie warunki zmagazynowania tych elementów do czasu wbudowania, powinny zapewnić utrzymanie wymaganego poziomu wilgotności drewna.
Etap 3. Przystąpienie do robót
Mikroklimat pomieszczenia powinno się monitorować przez kilka dni i nocy przed rozpoczęciem układania elementów parkietu i dokumentować temperaturę i wilgotność względną powietrza za pomocą wydruków z automatycznych aparatów samopiszących (higro- i termografów). Następnie powinna być zbadana wilgotność podkładu. Uzyskane wyniki badań należy wprowadzić do Dziennika robót.
Etap 4. Wykonywanie robót parkieciarskich
Rozpoczęcie układania parkietu może nastąpić dopiero po stwierdzeniu, że w pomieszczeniu zostały zapewnione wymagane warunki cieplno-wilgotnościowe. Przez cały czas układania parkietu, od rozpoczęcia prac, do przekazania wykonanego parkietu zamawiającemu, powinno się monitorować temperaturę i wilgotność względną powietrza w pomieszczeniu za pomocą aparatów samorejestrujących.
Etap 5. Odbiór wykonanego parkietu
Następuje na podstawie Warunków technicznych wykonania i odbioru robót – dokumentu będącego załącznikiem do Umowy o wykonanie robót. Oprócz oceny jakościowej, do protokółu odbioru robót powinny być dołączone wydruki pomiarów parametrów cieplnych i wilgotnościowych panujących w pomieszczeniach w czasie wykonywania robót. Są to bowiem dokumenty, które zabezpieczą parkieciarza przed odpowiedzialnością za ewentualne usterki, powstałe po przekazaniu parkietu zamawiającemu, lecz przed upływem okresu gwarancyjnego, zastrzeżonego w umowie.
Etap 6. Użytkowanie parkietu
Na tym bezterminowym etapie obowiązują również zasady zachowania odpowiednich warunków cieplno-wilgotnościowych, zasad pielęgnacji i konserwacji. Wszystko to powinna zawierać instrukcja, którą wykonawca parkietu ma obowiązek przekazać użytkownikowi.
Parkieciarz jest skazany na współżycie z problemem wilgotności. Nie ma innego wyjścia, musi się nauczyć, jak z tym problemem prowadzić udane życie zawodowe. Trzeba koniecznie zdobyć niezbędną wiedzę. Jej kompendium znajdzie Czytelnik w obszernej książce „Parkieciarz. Podstawy wiedzy i praktyki zawodowej”, wydanej ostatnio staraniem Stowarzyszenia „Parkieciarze Polscy”.
Zbigniew Wolski
Artykuł został opublikowany w magazynie Podłoga.
Rozwiniecie tematu można znaleźć w książce: Parkieciarz. Podstawy wiedzy i praktyki zawodowej. Zbigniewa Wolskiego.
Data dodania: 24.02.2011